SUDUT ILMU: Istilah-Istilah Dalam 'Ulum Hadis

(dipetik, diterjemah dan diringkaskan daripada Buku 'Ulumul Hadis Usiluha Wa Ma'asiruha yang ditulis oleh Prof Dr Abu Layth - Pensyarah UIAM)

1. Hadith atau Sunnah ialah apa sahaja yang disandarkan kepada Rasulullah SAW dari segai perkataan, perbuatan, pengakuan, sifat-sifat jasmani dan akhlak perbuatannya sama ada sebelum diutuskan menjadi Rasul ataupun selepasnya.

2. Athar ialah lebih umum daripada hadith. Ia meliputi apa sahaja yang bersumberkan daripada Nabi SAW atau selainnya daripada sahabat dan tabi’in.

3. Matan ialah apa yang dijelaskan selepas “sanad”.

4. Sanad ialah perkhabaran tentang jalan yang mengandungi senarai perawi untuk memberitahu tentang “matan”.

5. Isnad memiliki dua makna. Makna yang pertama sama seperti sanad. Makna yang kedua ialah mengangkat satu hadith kepada orang yang mengatakannya.

6. Musnad ialah Kitab yang menghimpunkan hadith-hadith menggunakan kaedah nama sahabat.

7. Musnid ialah gelaran yang dinisbahkan kepada sesiapa yang meriwayatkan hadith-hadith dengan sanadnya sendiri.

8. Al-Muhaddith ialah gelaran yang diberikan kepada orang yang memenuhkan hidupnya dengan hadith-hadith Nabi.

9. Al-Hafiz ialah gelaran yang diberikan kepada al-Muhaddith yang mengetahui secara lengkap sesuatu hadith dari segi sanad, matan, hal ehwal perawinya dan sejarah hadith tersebut melebihi 100 ribu hadith.

10. Al-Hujjah ialah gelaran yang diberikan kepada al-Hafiz iaitu mereka yang telah mencapai tahap penghafazan, pengukuhan dan penghayatan terhadap sanad dan matan hadith sehingga hadith tersebut boleh dijadikan hujjah bagi manusia. Orang yang diberikan gelaran al-hujjah ini telah mengetahui secara ‘alim 300 ribu hadith.

11. Al-Hakim ialah gelaran yang diberikan kepada sesiapa yang telah mencapai ilmunya keseluruhan hadith yang diriwayatkannya dari segi matan, sanad, ilmu jarh dan ta’dil, takhrij dan kelemahan sesebuah hadith, nasikh dan mansukh, percanggahan yang berlaku dalam hadith dan bagaimana untuk menanganinya dan sebagainya.

12. Amir al-Mukminin Fil Hadith ialah gelaran tertinggi yang diberikan kepada sesiapa yang sempurna penghafazan, pengukuhan dan penghayatan pada ilmu hadith dan ilmu ‘ilal daripada semua segi.

13. Sahabat ialah sesiapa yang pernah bertemu dengan Nabi Muhammad SAW dan beriman dengannya, dan mati sebagai seorang Islam, walaupun pertemuan tersebut adalah sebentar sahaja.

14. Tabi’in ialah sesiapa yang pernah bertemu dengan seorang atau lebih daripada sahabat dan keadaannya pada ketika itu adalah Islam dan mati sebagai seorang Islam

15. Tabi’ al-Tabi’in ialah sesiapa yang pernah bertemu dengan seorang atau lebih tabi’in dan keadaannya pada ketika itu adalah Islam dan mati sebagai seorang Islam.

16. Riwayat ialah berpindahnya satu hadith dengan sanadnya kepada sesiapa yang mengambil hadith tersebut dengan lafaz yang nyata seperti “haddathana” atau “Akhbarana” atau “Sami’tu” atau “’An” atau sebagainya.

17. Al-Rawi ialah orang yang memindahkan sesuatu hadith atau Athar dengan sanadnya kepada perhentian keduanya.

18. Al-Marwi ialah Hadith atau Athar yang dipindahkan oleh perawi berserta sanadnya.

19. Hadith Qudsi ialah apa yang disandarkan padanya Rasulullah SAW secara perkataan kepada Allah SWT dengan kata-kata yang jelas seperti “قال تعالى” atau “يقول الله” atau sebagainya.

20. Al-Marfu’ ialah apa yang disandarkan kepada Nabi SAW dari segi perkataan atau perbuatan atau pengakuan atau sifat kejadiannya atau akhlaknya samada bersifat secara muttasil atau munqati’.

21. Al-Mauquf ialah apa yang disandarkan kepada sahabat dari segi perkataan, perbuatan, pengakuan, sifat kejadian atau akhlak Nabi SAW. Dinamakan mauquf kerana rangkaian perawi terhenti pada sahabat.

22. Al-Maqtu’ ialah apa yang disandarkan kepada tabi’in atau orang yang selepasnya dari segi perkataan atau perbuatan atau pengakuan atau sifat Nabi SAW.

23. Al-Mutawatir ialah hadith yang diriwayatkan oleh sebilangan besar daripada setiap peringkat sanad, yang bilangan tersebut dianggap mustahil secara adat untuk mereka bersepakat bagi mendustakan hadith tersebut.

24. Al-Ahad ialah hadith yang tidak mencapai taraf mutawatir.

25. Al-Gharib ialah seorang perawi yang bersendirian atau berseorangan meriwayatkan sebuah hadith pada mana-mana tahap sanad.

26. Al-‘Aziz ialah tidak kurang dua orang perawi pada setiap tahap sanad meriwayatkan hadith berkenaan.

27. Al-Masyhur ialah tidak kurang daripada tiga orang perawi yang meriwayatkan hadith berkenaan pada keseluruhan tahap sanad atau sebahagian tahap sanad.

28. Sohih Lizatihi ialah Hadiith yang bersambung sanadnya yang memenuhi lima syarat berikut iaitu bersambung sanadnya, ‘adil perawinya, sempurna dhobitnya, selamat daripada syaz dan selamat daripada ‘illah. Orang yang terhimpun padanya sifat ‘adil dan dhobit digelar sebagai thiqah.

29. Sohih Ligahirihi ialah hadith yang asalnya Hasan Lizatihi tetapi dinaikkan taraf disebabkan ada jalan sanad lain atau jalan-jalan sanad yang lebih kuat daripada sanad pertama.

30. Hasan Lizatihi ialah hadith yang bersambung sanadnya daripada awal hingga akhirnya tetapi tidak sempurna syarat hadith Sohih dari segi kurangnya dhobit perawi tersebut.

31. Hasan Lighairihi ialah hadith yang asalnya Dhoif yang ringan diperkuatkan dengan berbilangnya jalan sanad atau ditemui jalan sanad baru yang lebih kuat daripada sanad asal.

32. Dhoif ialah hadith yang tidak memenuhi syarat hadith sohih. Dibahagikan kepada dua iaitu Dhoif Khafif iaitu dhoif yang ringan yang boleh dinaiktaraf seperti Mu’allaq, al-Mursal, al-Mu’dhol, al-Munqoti’, al-Mudallas, al-Mursal Khofi, Hadith Majhul hal, Hadith Majhul, Hadith Mubham, Hadith al-Mukhtolid dan Hadith al-Mutalaqqin. Dho’if Syadid iaitu dhoif yang tidak boleh dinaiktaraf seperti hadith Maudhu’, Hadith al-Matruk, Hadith al-Munkar, al-Mudarraj, al-Maqlub, al-Mudthorib, al-Musohhaf, al-Muharraf dan Hadith al-Ma’lul.

33. Al-Mu’allaq ialah hadith yang dibuang pada awal sanadnya seorang atau lebih, atau keseluruhan perawi.

34. Al-Mursal ialah hadith yang terputus diakhir sanadnya sesiapa selepas tabi’in.

35. Al-Mu’dhol ialah hadith yang terputus daripada sanadnya dua orang atau lebih perawi secara berturut-turut sama ada pada awal, pertengahan atau akhir sanad.

36. Al-Munqoti’ ialah hadith yang terputus pada pertengahan sanadnya seorang, dua atau lebih perawi secara tidak berturut-turut.

37. Al-Mudallas ialah hadith yang ditemui jenayah didalamnya iaitu disembunyikan perawi yang ‘aib.

38. Al-Mursal Khafi ialah apa yang diriwayatkan oleh perawi daripada seorang perawi yang sezaman dengannya tetapi tidak pernah berjumpa dengannya, ataupun pernah berjumpa tetapi tidak pernah meriwayatkan apa-apa daripadanya.

39. Al-Maudu’ ialah apaapa yang direka dan disandarkan kepada Nabi SAW atau selainnya dari segi perkataan, perbuatan, pengakuan atau sifat secara dusta.

40. Al-Matruk ialah hadith yang memiliki perawi yang dituduh sebagai pendusta atau fasik.

41. Hadith Majhul ialah hadith yang dalam sanadnnya ada perawi yang tidak diketahui siapa perawi tersebut dan bagaimana hal keadaannya.

42. Hadith Mubham ialah hadith yang pada sanadnnya tidak jelas nama perawi tersebut, atau jika dijelaskan tidak diketahui nasabnya atau gelarannya atau panggilannya.

43. Al-Munkar ialah perawi yang dhoif meriwayatkan hadith yang berlawanan dengan hadith yang diriwayatkan oleh perawi yang thiqah.

44. Al-Syaz ialah perawi yang thiqah yang meriwayatkan hadith yang berlawanan dengan hadith yang diriwayatkan oleh orang yang lebih thiqah daripadanya atau keseluruhan daripada orang yang thiqah.

45. Al-Mudraj ialah apa yang dimasukkan pada sanadnya atau matannya apa yang tiada padanya dengan jalan yang diragui.

46. Al-Maqlub ialah apa yang berlaku pada sanad atau matannya pertukaran sama ada diawalkan atau diakhirkan.

47. Al-Mudthorib ialah hadith yang diriwayatkan daripada pelbagai jalan sanad, memiliki sama kekuatan, yang akhirnya tidak mungkin untuk digabungkan atau ditarjih salah satu hadith tersebut.

48. Al-Musohhaf ialah perubahan pada tanda noktah tetapi kekal wajah tulisannya.

49. Al-Muharrof ialah perubahan pada baris tetapi kekal wajah tulisannya.

50. Mukhtolit ialah hadith yang pada sanadnya ada perawi yang lemah hafalannya.

51. Al-Ma’lul ialah hadith yang timbul padanya kecacatan yang boleh merosakkan kesohihannya.

TRAVELOG: Persediaan Umrah

(written and posted by: me)

Bulan dua 2013 yang lepas, saya ngan family pergi Umrah. Pergi sekali dengan beberapa ahli keluarga yang lain la. Ni la first time pergi. Jadi kelam kabut la sikit. Tak tau apa nak bawak. Bila search kat internet, kebanyakannya panduan barang-barang nak bawak ialah untuk wanita. Mmmm..lelakinya mana. So saya cuba la untuk sediakan list barang-barang untuk dibawa bagi lelaki yer. Jadi untuk siri pertama ni saya listdown serba sedikit la perkara-perkara yang perlu untuk gi Umrah terutama bagi sesiapa yang bawak anak-anak kecik macm saya la....

1) ILMU. Ini sangat penting. Belajar la dengan guru apa yang perlu tahu tentang umrah ni. Rukunnya apa, Syarat sahnya apa. Apa fadilatnya dan berbagai-bagai lagi la yer....Cari guru atau Ustaz, lepas tu belajar. Ini penting.

2) AMBIK INJECTION. Ini untuk keperluan visa dan imigresen la yer. Kene cucuk la sikit. Kalau kat Johor Bahru ni boleh gi Klinik Kamal kat Tampoi atau Klinik Faizal kat BBU ni. Harga dia dalam RM 120.00 sorang. Kalau klinik takder, kat hospital swasta gerenti ada atau boleh telefon Klinik kesihatan berhampiran untuk tanya kat mana boleh ambik cucuk tu untuk gi Umrah.

Lagi satu bila dah jumpa doktor tu tanya la serba sedikit ubat yang perlu dibawa. Apa tips-tips kesihatan yang berguna untuk kita. Sebab kat Mekah dan Madinah nak cari klinik agak susah, tapi farmasi memang banyak dan dibukak 24 jam. Sedia jer la duit yer....

3) DUIT. Ini penting jugak sama ada nak shopping atau beli keperluan harian. Untuk makanan, hotel sediakan makan pada waktu yang terhad. Kadang-kadang kita balik Masjid dah lewat makanan dah takder, Maka belilah kita makanan di luar. Sebenarnya yang kat luar sedap lagi berbanding hotel...hehehe. Contohnya kebab 3 riyal, kalau kebab telur 2 riyal sahaja, jus buah-buahan 3 hingga 5 riyal. Nasi beryani 14 riyal (untuk kita orang melayu boleh makan 2 orang sebab banyak sangat).....dan macam2 lagi la

Kalau nak shopping jubah ker sejadah ker minyak wangi ker kurma ker perlukan jugak duit. Kalau jubah lelaki (saya suka jenama Ikaf, Haramain dan Najmah) boleh beli dengan harga 50 hingga 70 riyal. Kalau nak ambik jenama made in china 10 riyal pun ada...memang rambang mata la. Dalam hal ni ikut keperluan kita la....rasa nak berbelanja banyak, bawakla duit banyak. Kalau taknak bawak la paling minima RM2,000 la.

4) EXTENSION PLUG. Sebab kat hotel di Mekah dan Madinah, plugnya sangat limited. Kita pulak bawak banyak gajet, telefon la, ipad la, tab la, kamera la, berbagai-bagai. Sentiasa perlu dicharge sebab banyak sangat ambik gambor, update status fb dan sebagainya. Bawaklah extension yang boleh muat sampai lima charger yer....

5) BAJU. Tak payah bawak banyak setakat T-Shirt untuk tidur sahaja dan baju kemeja atau kurta untuk perjalanan pergi dan balik. Nak lagi jimat, pakai jubah jer sentiasa. Kalau t-Shirt dan kemeja tu bawak 2 atau 3 helai dan cukup dah. Pengalaman saya di sana, saya pakai jubah yang dibeli di sana sahaja. Beli 4 hingga 5 helai. Itulah yang ditukar setiap hari.

6) SELUAR. Ini seluar slack atau seluar yang sesuai untuk kita jalan-jalan semasa bukan dalam ihram. Travel biasanya bawak kita gi jalan-jalan. Takkan dalam jubah nak pakai kain pelekat. Bawakla seluar 2 helai. Itu pun sudah mencukupi.

7) BAJU DALAM (singlet). Ha...yang ni bagi lelaki bawak banyak sikit la yer. Ikutla jumlah hari travel (ni bagi yg tak suka basuh lah). Kalau rajin basuh baju hari-hari, bawak la 4 5 helai pun dah cukup.

8) KOPIAH. Untuk kopiah bawaklah yang sesuai dipakai di sana dalam 3 buah. Sebab, ini dipakai semasa bukan dalam ihram. Yang lelaki bila dah pakai ihram dah takleh pakai pakaian berjahit dab menutup kepala. Nanti kene dam yer...ingat ni.

9) SELUAR DALAM. Ni pun ikut sama macam baju dalam. Bagi yang jenis tak suka pakai seluar dalam, takyah la bawak. Yg jenis rajin basuh, bawak la 7 hingga 8 helai. Bagi yang jenis tak rajin basuh, bawak la ikut jumlah hari kat sana yer.

10) KAIN IHRAM. Bawakla dua pasang siap-siap daripada sini. Kalau bawak satu sahaja boleh juga, cuma kalau kotor dah kene basuh, lepas tu dah takleh buat Umrah. So bila ada dua, boleh tukar-tukar. Senang sikit

11) SELIPAR. Sepasang mencukupi. Kalau putus ker rosak ker, kat sana banyak selipar yang cantik-cantik boleh kita beli la dengan harga 10 hingga 15 riyal. Untuk lelaki asalkan selipar itu tidak menutupi jari-jari di hadapan yer.

12) TALI PINGGANG IHRAM. Beli satu cukupla. Kalau rasa taknak beli, pakai jer la tali pinggang yang korang ada. boleh jugak.

13) LOSYEN KULIT. Sebab kat Mekah dan Madinah ni cuacanya kering. So kene sapu losyen ni. Beli satu botol cukup la. Tanyala doktor atau farmasi atau kedai yang jual barang-barang umrah dan haji. Memang ada jual. Pengalaman saya ialah saya pakai losyen ni waktu pagi sahaja. Pagi, siang, petang dan malam, kalau jumpa jer air zam zam terus minum lepas tu doa supaya kita ni sihat sepanjang di sana. In Sya Allah makbul. Pentingnya air kene minum banyak. Kalau tak bibir dan kulit cepat kering yer....

14) KEPERLUAN DIRI  macam sabun, syampu, ubat gigi, berus gigi, sikat dan sebagainya. Yang sesuai untuk haji dan umrah biasanya ada jual kat kedai yang jual barangan ni. So beli la secukupnya yer. Tak payah banyak-banyak pun takper sebab di sana ada kedai jual barang ni. Sedia duit jer la yer.

15) BEG UNTUK KASUT. Di Mekah dan Madinah, kalau kita datang awal, biasanya ada beg plastik percuma untuk kita letak kasut dan bawak ke dalam Masjid. Tapi biasanya beg ni cepat habis. Biasalah orang ramai. So, cara mudah bawak beg kecil khusus untuk kasut dan selipar kita yer.

16) BEG KECIL UNTUK SEJADAH, AL-QURAN etc. Semasa di Madinah saya cuba bawak beg sandang sebab anak saya ni kekadang nak susu. Tapi bila sampai Masjid di suruh keluar sebab beg tu besar sangat. Jadi bawaklah beg kecik yang mudah untuk isi apa-apa yang patut untuk mudahkah kita beribadah macam Al-Quran, buku doa, buku solat-slat sunah dan sebagainya.

17) BUKU KECIL. Dalam hal ini saya sarankan tiga jenis buku untuk dibawa iaitu Buku Panduan Solat Sunat, Buku Panduan Umrah dan Haji dan Buku Doa-Doa Harian. Ini sangat berguna di Masjid. Al-Quran wajib dibawa tapi bawaklah yang jenis kecil sahaja.

18) GAJET PERIBADI. Ini macam telefon bimbit, ipad, samsung galaxy tab, kamera dan sebagainya. Kalau dahulu memang takboleh bawak masuk. Cuma sekarang sudah ada kelonggaran cuma hati-hatilah masa ambik gambar yer. Kalau kene halau keluar dari Masjid tu disebabkan ambik gambar memang dah jarang, cuma polis dia akan ugut dan marah kita la. So, pandai-pandailah adjust bila nak ambik gambar yer. Cuma saya cadangkan waktu nak ambik gambar tu biarla selepas solat fardhu atau waktu-waktu yang senggang dan takder keperluan wajib di Masjid. Time ni ambikla gambar. Waktu solat fardhu, atau masa tunggu untuk azan dan solat, takyah la ambik. Nanti kene halau ngan Polis dia yer.

19) TUALA MANDI. Bawaklah tuala mandi yer dari sini sebab kat hotel sana tuala memang tak cukup.

20) SEJADAH. Ini terpulang sama ada nak bawak ker idak. Sebabnya kat sana sejadah cantik-cantik dan lawa. So cadangan saya, takyah bawak pun takper, asalkan bila sampai sana terus beli sejadah dulu. Sebab, dalam Masjid tak tentu kita ni dapat solat kat bahagian mana. Kadang-kadang kat luar, kadang-kadang kat dalam. Dan yang paling sedih kat atas jalanraya...huhuhu. Kalau takder sejadah memang haru biru sikit la.

21) HANGER DAN PENYEPIT BAJU. Yg ni bawak la yer. Hotelnya memang takder hanger ngan penyepit baju. So nak gantung apa-apa tu memang susah sikit la.

Untuk keseluruhan, barang-barang takpayah la melebihi dua beg. Saya masa pergi bawak banyak barang memang agak sukar la nak berangkat ke sana ke mari terutama bila time nak balik...huhuhu

Saya kira cukupla la kot barang-barangnya yang nak bawak ni tertama bagi FIRST TIMER yg nak ke sana. Apa yang penting, niat kene betul, pergi tu kerana ibadah. Bukan kerana yang lain. In Sya Allah segala kesusahan Allah SWT akan bantu. والله أعلم

ISU: Usaha memartabatkan tulisan jawi

(written & posted by: me)

mmmm....bab memartabatkan tulisan jawi ni yang agak susah sekarang ni. Kalau kita search kat google pasal isu tulisan jawi ni, banyak sebenarnya lontaran idea yang dah dibuat. Contohnya kalau kita search keyword "tulisan jawi" kita akan dapat 1.14 juta hits. Banyak tu. Untuk kecilkan lagi skop kita search "6,750" hits. Maknanya, kalau kita baca satu persatu pandangan ni, kita kelompokkan dan buat sedikit kajian berdasarkan pendapat ini, kita akan dapat banyak idea macamana nak memartabatkan tulisan jawi ni.

Jadi, dalam perkara ni, bagi saya la, kene guna "practical approach" la. APA YANG BOLEH DILAKUKAN SEKARANG UNTUK MARTABATKAN TULISAN JAWI NI. Sebenarnya kalau kat blog ni saya boleh taip jawi, dah lama dah saya buat, tapi kekangan dan batasan teknologi menyebabkan ia menjadi agak sukar untuk dilaksanakan.

Balik pada isu, apa yang boleh dibuat. Bagi saya yang berkecimpung dalam bidang penulisan jawi ni yang agak dah lama jugak la, perkara-perkara ni boleh dibuat:

1) Kepada golongan ustaz dan ustazah. MAHIRKAN DIRI ANDA MENULIS JAWI sehingga ke tahap, jadikan diri kita ni "JAWI SAVVY". Siapa lagi yang nak menghidupkan tulisan jawi ni kalau bukan Ustaz dan Ustazah. Tidak kira Ustaz dan Ustazah ini berkhidmat dalam apa jua bidang pekerjaan pun sama ada sebagai guru, penceramah, pentadbir, peniaga dan sebagainya. Jadikan penulisan jawi ini sebagai mainan harian. Ini berdasarkan pengalaman la. Masa kat Universiti (zaman student la ni), kalau disuruh jawap exam dalam jawi semua mengeluh, even masa saya sambung pengajian masters pun perkara ni masih menjadi keluhan. INGATLAH, SIAPA LAGI YANG NAK PERTAHANKAN TULISAN NI KALAU BUKAN KITA....Bab ni saya cukup sedih...

2) Sebelum dituding jari pada orang lain, apa yang jabatan agama patut buat, apa yang surat khabar patut buat dan bla bla bla yang lain....MULAKAN DENGAN DIRI KITA SENDIRI. Tanya balik diri ni, boleh ker tidak aku ni menulis jawi? Pandai ker aku ni menulis dan mengeja perkataan dalam tulisan jawi? Kenapa aku ini tidak mahir? Jangan kita pandai menyuruh orang itu dan ini, tetapi bila kene batang hidung sendiri untuk buat, masing-masing mengelak. MESTI MULAKAN DENGAN DIRI SENDIRI DAHULU. Latih tubi diri ini menulis jawi dalam semua keadaan, In Sya Allah lama kelamaan kita akan mahir.

3) Kepada golongan Guru. Maaf la yer kalau perkara ni dah dibuat. Apa salahnya jadikan seminggu dalam sebulan sebagai "MINGGU MENULIS JAWI". Kalau kita boleh buat minggu bahasa arab, minggu bahasa inggeris, jadikan juga "MINGGU MENULIS JAWI" suatu keperluan kepada sekolah. Setidak-tidaknya, anak generasi muda tahu menulis dan membaca jawi.

4) Kepada pakar teknologi. Gunakan kemahiran dan kepakaran anda untuk jadikan tulisan jawi ini sebagaimana tulisan roman dan arab. INGATLAH, TULISAN ARAB MEMILIKI PERBEZAAN DENGAN TULISAN JAWI DISEBABKAN ADA PENAMBAHAN HURUF. Gunakanlah kreativiti anda itu supaya tulisan jawi ini kembali gah. Janganlah sesekali selitkan dalam minda kita ini perkara ini mustahil dibuat. Mungkin boleh dibina browser yang boleh integrate tulisan jawi dalamnya, instead of arab atau english sahaja. Banyak sebenarnya ruang teknologi yang boleh dikembangkan tulisan jawi ini. In Sya Allah, saya akan cuba review perisian-perisian tulisan jawi yang ada di pasaran. Mudah-mudahan ia bileh ditambah baik dari semasa ke semasa.

5) Kepada para peniaga melayu. Apalah salahnya kalau signboard kedai tu kita letak dua tulisan. Satu tulisan roman dan satu tulisan jawi. Masyarakat cina dan india buat pada premis perniagaan mereka. Kenapa tidak kita. Kalau kata susah nak buat, takder pakar yang boleh dirujuk. Takperla...email pada saya apa nama kedai, saya tuliskan guna komputer dan saya pdfkan supaya designer terus jadikan dia sebagai image. Mudah untuk print di papan tanda. In Sya Allah saya tak kenakan apa-apa bayaran. Harap ni jadi jariah saya la di akhirat esok.....

Inilah sahaja idea yang yang saya kira praktikal untuk dibuat. Jangalah kita meminggirkan tulisan kita sendiri ni, kerana siapa lagi nak pertahankan kalau bukan kita......

Ini kenyataan yang saya petik kat wikipedia tentang tulisan jawi ni:

"Seorang pakar tulisan Jawi berbangsa Korea, Prof Dr. Kang Kyoung Seok, daripada Pusan University of Foreign Studies, mula mengkaji tulisan Jawi sejak 1974 dan menganggapnya sebagai satu keunikan milik Malaysia. Menurutnya, tulisan Jawi sedang "tenat" dan jika keadaan itu berterusan, ia mungkin pupus satu hari nanti. Menurutnya, "Malaysia perlu mendidik generasi muda dalam tulisan Jawi. Sekarang terlalu ramai pakar saya kenali sudah bersara tanpa ada pengganti. Bila pakar sudah tiada, siapa akan menerajui usaha pemeliharaan tulisan jawi nanti?"

Sedih sebenarnya bila saya baca perkara ni. Janganlah kita hanya sedih membacanya tapi TAK BUAT APA-APA MENGENAINYA. Inilah antara warisan khazanah nenek moyang kita dahulu. Tamadun Melaka dan Melayu bangun dan maju dengan menjadikan tulisan jawi sebagai medium utamanya. INGATLAH, SIAPA LAGI NAK HIDUPKAN TULISAN JAWI NI KALAU BUKAN KITA ORANG MELAYU"

ISU: Jawi "SALAH EJAAN" "SALAH HURUF"

(written & posted by: me)

Dalam menerbitkan pelbagai dokumen jawi, perkara yang sering diadukan atau complain daripada orang ialah: "ejaan banyak salah la" atau "tulisan terlalu kecik la" atau "tulisan susah dibaca" atau "ejaan baru ni banyak sangat alif la" atau "kenapa banyak sangat beza antara ejaan baru ngan lama atau macam-macam lagi la. Pendek kata, bila dokumen jawi diterbitkan, inilah aduan-aduan biasa yang sampai kat telinga ni....huhuhu... sabor jerla

So dalam hal ini apa yang boleh dibuat untuk meminimakan komplen ni. Biasa la "mulut tempayan senang ditutup, mulut orang takkan sama pulak ngan mulut tempayan.". Nak faham isu ni, kena la faham dulu punca masalah....

1) Salah ejaan

Komplen ni paling banyak sekali bila suatu dokumen jawi diterbitkan. Sampaikan bos saya pun pernah cakap, tak tau la kat mana lagi salahnya. Perkara tentang ejaan ni kene ingat yer, EJAAN JAWI BARU BUKANLAH MENGUBAH EJAAN SEDIA ADA TETAPI MENAMBAH PERKATAAN YANG TIDAK ADA EJAAN". Ini prinsipnya yer. Lagi satu prinsipnya, "MANA EJAAN YANG BERASAL DARI BAHASA ARAB, KEKALLAH EJAAN SEBAGAIMANA DIAMBIL DARI BAHASA ARAB". Saya dapat ni masa kursus penulisan khutbah oleh Prof Dr Bukhari Lubis, pakar jawi Malaysia, yang sering dirujuk oleh Dewan Bahasa dan Pustaka dalam hal ehwal jawi ni.

So, untuk memudahkan kerja dalam penerbitan jawi ini, dua dokumen asas kene rujuk iaitu (1) daftar ejaan jawi oleh Dewan Bahasan dan Pustaka (2) surat khabar utusan jawi

So bila banyak komplen kata ejaan banyak salah, punca kepada masalah ini akan balik kepada sama ada orang itu mahir jawi, atau tidak pernah mendalami prinsip ejaan jawi atau hanya merujuk ejaan jawi lama tanpa tahu akan hal ehwal integrasi antara jawi lama dan baru atau tak pernah ikut perkembangan tulisan jawi atau hanya pandai kritik ejaan tanpa memahirkan diri dalam tulisan jawi atau banyak la ataunya....

2) tulisan terlalu kecil

Dalam artikel dulu pernah saya sebut, saiz font yang sesuai untuk dokumen jawi ini ialah 16 ke atas. Kemudian spacing takleh pakai single spacing. Nanti jarak dia terlalu jauh. So kene tukar pada multiple dengan saiz 0.7 atau 0.8, ikut pada kesesuaian.

Jadi bila komplen tulisan terlalu kecik ni, memang kene terima la. So yang mengedit bahan jawi ni kene sesuaikan sapa yg baca. Kalau yg baca tu matanya dah tak berapa nampak, kena la tulisan yang besor...tapi kalau yg baca tu matanya masih dalam keadaan elok..... saiz 16 hingga 18 tu dah kira sesuai la.

3) tulisan susah dibaca

Ini bergantung pada font yang kita pakai la. Ini kena rujuk pada orang mahir IT la. Cuba la REKA ATAU BUAT FONT JAWI YANG CANTIK, SEDAP DIPANDANG DAN YANG PALING PENTING TAK MENGHILANGKAN FUNGSI HURUF ARAB (ni kene rujuk artikel yang lalu la).

Saya sebagai pengguna tegar font jawi di komputer ni selalu kene habiskan masa yang agak banyak untuk cuba selesaikan masalah tulisan susah baca ni. 

Inilah sahaja bebelan saya pasal isu ni. Harap-harap jadilah perhatian sapa-sapa yang baca yer....

INFO MASJID: MASJID ABU BAKAR

Masjid Abu Bakar (sumber gambar: Dazar Suarman)

Saya ni kerja tentang hal ehwal Masjid ni dah lebih kurang 12 tahun (campur tolak lebih kurang la). Secara umumnya di Negeri Johor Darul Ta'zim ini, Masjid boleh dibahagikan kepada 3 kategori iaitu:

a) Masjid Kerajaan iaitu Masjid yang diurus sepenuhnya oleh Kerajaan Negeri melibatkan pengurusan kakitangan dan penyelenggaraan bangunan.

b) Masjid Kariah iaitu Masjid yang diurus oleh ahli kariah setempat tetapi perlantikan Pegawai Masjid (Imam, Bilal dan Noja) serta AJK Masjid (Pengerusi, Setiausaha etc) adalah dilantik oleh Majlis Agama Islam.

c) Masjid Institusi iaitu Masjid yang diurus oleh sesebuah institusi khusus yang diberikan kebenaran oleh Jawatankuasa Fatwa seperti Masjid Sultan Ismail UTM dan sebagainya.

Surau pula boleh dibahagikan kepada dua iaitu Surau Jumaat dan Surau biasa. Surau Jumaat ialah Surau yang diberi kebenaran sementara oleh Jawatankuasa Fatwa supaya boleh dilaksanakan solat jumaat di surau tersebut. Surau biasa pula ialah premis yang dibenarkan oleh Majlis Agama Islam untuk dilaksanakan solat berjemaah lima waktu selain Solat Jumaat dan juga untuk kegiatan masyarakat Islam.

Dalam hal ini, Masjid Abu Bakar adalah dikategorikan sebagai Masjid Kerajaan kerana dari segi kakitangan dan penyelenggaraan bangunan, ia adalah dibawah urustadbir Kerajaan Negeri.

SEJARAH

Masjid Abu Bakar ini mula dibina pada 26 Julai 1892 bersempena dengan 1 Muharam 1310 Hijriyyah dengan kos pembinaan pada ketika itu berjumlah RM 400,000.00. Mula digunakan pada 1 Syawal 1317 bersamaan 2 Februari 1900. Ini bermakna, tempoh pembinaan adalah selama 8 tahun (lebih kurang la yer). Masjid Abu Bakar ini boleh memuatkan jemaah antara 2,500 hingga 3,000 orang.

Apa yang paling bestnya pulak, pelukis pelan dan juruteranya adalah orang Melayu (huhuhu....kagumnya) iaitu Tuan Haji Butawif selaku pelukis pelan dan YB Dato' Yahya Awalludin selaku juruteranya.

Masjid Abu Bakar selepas subuh (sumber gambar: Dazar Suarman)

Itu sahajalah serba sedikit tentang Masjid Abu Bakar ini.  Nak tau lebih lanjut tentang Masjid Abu Bakar boleh la datang berkunjung ke Masjid ini sendiri. Kalau datang ke bandar Johor Bahru, dia berada di hadapan selat tebrau. Sapa2 yang pakai GPS tu sama ada Garmin ker, Sygic ke Waze ke Papago ke atau apakebendejenamanya pun, akan ada Masjid Abu Bakar, kerana inilah landmark Johor Bahru. Bila sampai jumpalah Pegawai Masjid yang ada untuk tahu maklumat lanjut.

In Sya Allah, tulisan akan datang saya akan cuba promote Masjid-Masjid pernah saya pergi dan lawati. Tidak terhad di negeri Johor, mungkin di negeri-negeri lain juga. Tujuan dipromosi Masjid-Masjid ini hanyalah satu, iaitu supaya kita ni kenal Masjid dan Surau yang ada kat kawasan kita. Bila dah kenal, ringan-ringankanlah kaki ke Masjid supaya kita termasuk dalam golongan manusia yang hatinya sentiasa terpaut dengan Masjid. Bila ni berlaku, dapatlah kita syafaat dan naungan Allah SWT di hari akhirat esok. Amin

Sumber:

Gambar (En Dazar bin Suarman)

Buku Program Perasmian Pusat Islam Iskandar Johor tahun 2007

* nak copy gambar kene mintak izin En Dazar dulu yer......

ISU: Jawi Savvy

 (written & posted by: me)

Lama tak menulis. Ingatkan cuba nak istiqamah menulis seminggu sekali...tetapi perancangan Allah SWT itu Agong daripada kita sebagai makhluk.

So kali ni saya ingin tulis mengenai "Jawi Savvy". Apabendelah jawi savvy ni yer. Jawi Savvy ni saya takrifkan sebagai orang yang memiliki kemahiran dalam dua perkara iaitu:
a) mahir dalam jawi baik dari sudut penulisan, ejaan dan sebagainya.
b) mahir untuk mengaplikasikan jawi ke dalam sistem ICT.

Takrif ni saya tak ambik kat mana-mana. Ini takrif yang saya buat sendiri berdasarkan pengalaman berbelas tahun melibatkan diri secara penuh dalam bidang penulisan dan penerbitan jawi ini.

Sebenarnya perkembangan tulisan jawi dan juga komputer ini adalah seiring. Zaman saya kanak-kanak dahulu, orang tua saya yang mengajar di Sekolah Agama selalu menggunakan mesin taip jawi. Mesin taip ini sebenarnya canggih dan mahal harganya pada waktu itu. Disebabkan itu, kalau diperhatikan, rata-rata Sekolah Agama hanya ada satu atau dua sahaja.

Perkembangan komputer tahun awal 80an sebenarnya mencetuskan revolusi baru dalam bidang penulisan dan penerbitan. Sayangnya pada ketika itu, tulisan jawi agak ketinggalan dalam mengikut arus perdana DISEBABKAN kurangnya pengetahuan mengenai jawi orang yang mahir bidang komputer untuk aplikasikan tulisan jawi ini di komputer. SEDIHNYA hal ini masih berterusan hingga ke hari ini.

Perlu diingatkan kepada orang-orang yang mahir dan pakar IT, HURUF DAN TULISAN JAWI MEMILIKI PERBEZAAN DENGAN HURUF ARAB, ADA PENAMBAHAN HURUF (Rujuk artikel saya yang lalu). Apabila dianggap perkara ini sama, menyebabkan komputer yang hendak dimasukkan font jawi terpaksa diarabkan terlebih dahulu, baru boleh dimasukkan font jawi. KENAPALAH TAK DIBUAT UPDATE KHUSUS UNTUK TULISAN JAWI WAHAI ENCIK MICROSOFT??????

Jadi pada ketika ini, kita terimalah sahaja apa yang ada. Cuba sebaik mungkin ruang ada demi MENINGGIKAN TULISAN JAWI INI. So disini, apa yang penting bagimana untuk menjadikan diri kita ini "JAWI SAVVY". Disini adalah antara cadangan saya berdasarkan latihan dan kemahiran yang saya praktikkan pada hari ini:

1) Mahirkan diri dahulu dengan huruf, ejaan dan tulisan jawi. INI SANGAT PENTING. Rujuklah buku "Daftar Kata Ejaan Jawi" terbitan Dewan Bahasa dan Pustaka sebagai panduan, atau surat khabar utusan jawi (yang hampir nak dipupuskan suatu masa dahulu).

2) Mahirkan untuk melakukan intergrasi antara bahasa arab dan tulisan jawi. Ini kerana sumber utama tulisan jawi ini adalah bahasa arab. So mau tak mau kene belajar la bahasa arab serba sedikit.

3) Mahirkan kaedah dan cara untuk meng"arab"kan komputer dan seterusnya memasukkan tulisan jawi dan arab ke dalam komputer.

4) Mahirkan cara untuk mengintegrasikan antara tulisan jawi dan arab. Ini kerana di komputer ia membaca dua benda ini adalah suatu perkara yang berbeza. Perlu mahir untuk menukar antara font jawi dan arab yang memiliki lengkungan bentuk yang agak sama.

5) Mahirkan cara untuk "publish" dokumen jawi dalam pelbagai bentuk sama ada dalam bentuk dokumen (word, pdf etc), laman web, percetakan dan sebagainya.

Inilah lima kemahiran utama yang diperlukan untuk menjadi "JAWI SAVVY". Kalau saya terfikir apa-apa lagi, In Sya Allah saya akan tambah pada siri "JAWI SAVVY Siri 2". Ingatlah, tulisan jawi ini adalah khazanah berharga yang diwariskan oleh nenek moyang kita. Siapa lagi yang hendak memartabatkannya kalau bukan kita sendiri, umat melayu Islam di nusantara ini. Jangalah anggap tulisan jawi ini suatu pembaziran, kesusahan dan bebanan, tetapi ANGGAPLAH DIA SEBAGAI HARTA, KHAZANAH YANG SANGAT BERNILAI TINGGI.